Isle of Man, namıdeğer Man Adası ve İngiltere'deki Türk Şehitlikleri..

   
2008-2010 yıllarında Londra’da görev yaptım. Bu gün CHP Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu'nun, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın yakın akrabalarının Isle of Man (Man Adası)'da 1 Sterlin’e bir şirket kurdukları ve bu şirkete milyonlarca dolar gönderdiklerine dair açıklamasını televizyondan izleyince hemen o günler aklıma geldi.

     Bu ada benim o zamanlar ilgilendiğim ve hakkında biraz araştırma yaptığım bir adaydı. Çünkü İngiltere’de bulunan üç Türk şehitliğinden biri de bu adada bulunuyordu. Birinci Dünya Savaşı sırasında çeşitli cephelerde savaşırken esir olmuş Osmanlı askerlerinden bir kısmı bu adaya getirilmiş ve bunlardan yedisi bu adada hayatını kaybetmiş.

   
Bu yedi Türk askeri burada vefat edince, esir kampının karşısındaki Patrick Kilisesi’nin bahçesine gömülmüşler. Bu şehitlikteki askerler karacı olduğu için buraya kara şehitliği diyorduk. Ben de Kara Askeri Ataşesi olduğum için bu şehitlikle yakından ilgileniyordum. Şimdiye kadar, adını her duyduğumda bana bu şehitleri hatırlatan adanın, bundan sonra bu yolsuzluk iddialarını da hatırlatacak olması çok üzücü.

     İkinci şehitlik Surrey eyaletinin Brookwood kentindeki çok büyük bir mezarlıktaydı. Bu şehitlikte 2. Dünya Savaşı sırasında İngiltere’ye pilotluk eğitimi için giden ve bazıları kaza sonucu uçağın düşmesiyle, bazıları ise Alman saldırıları sırasında silahsız uçaklarla eğitim uçuşu yaparken yakalanıp Almanlar tarafından uçaklarının düşürülmesiyle şehit olmuşlar. Bu pilotlarla beraber eğitim gören ve daha sonra Hava Kuvvetleri’nden ayrılarak dünyanın hemen her yerinde pilot olarak maceralı bir hayat yaşayan bir subayın anıları Londra Büyükelçiliği Kara Ataşesi kitaplığında vardı.

   
Bu kitabı okuduktan bir süre sonra bu kişi ile tanıştım. İlerlemiş yaşına rağmen hala çılgın bir adamdı.  Onun anlattığına göre önce pilot eğitimi için 1941 devresinden seçilen 20 teğmen İngiltere’ye gitmek için yola çıkmış fakat Almanlar bu gemiyi batırınca bütün pilotlar şehit olmuş. Bunun üzerine 1942’de seçilen yeni subaylar önce Kahire’ye, oradan Kuzey Afrika üzerinden Atlantik’e ve oradan da İngiltere’ye gitmişler. Bundan sonraki yıllarda da bu eğitimler devam etmiş ve toplamda 300 pilot eğitim almış. Bunların 11’i şehit olmuş. Tren ve bisiklet kazasında ölenlerle birlikte toplam zayiat 14 kişiymiş.

     Biz her yıl bu şehitlikte 18 Mart günü tören yapıyor ve değişik sebeplerle bölgeye gittiğimizde de şehitliği ziyaret ediyorduk.  Bu şehitlikte havacı subaylar çoğunlukta olduğundan buraya hava şehitliği diyorduk. Bu şehitlikte, hakkında bilgi bulamadığım ve sanırım Osmanlı zamanından kalma bir karacı yüzbaşının da mezarı vardı. Galiba bu şehitliğin bulunduğu mezarlıkta başka bir bölümdeymiş ama şehitlik yapılınca buraya taşınmış. Zaten bu mezar, diğer mezarlarla aynı hizada değil şehitliğin bir köşesindeydi. Bu şehitlikte ayrıca 1959’da Adnan Menderes'in de içinde olduğu ve iniş esnasında düşen THY uçağında şehit olan Türk havacıları için de bir kitabe vardı.

   
Diğer bir şehitlik ise Britanya Adası’nın güneyinde, deniz kenarında güzel bir şehir olan Portsmouth’taydı.  Buradaki şehitlerin tamamı denizci olduğu için biz bu şehitliğe deniz şehitliği diyorduk. Bu şehitle Osmanlı devrinde eğitim için İngiltere'ye giden Mir'at-ı Zafer ve Sirağ-ı Bahr-i Birik isimli iki gemimizin personeliymiş. Bu şehitlerin tamamı salgın bir hastalık sebebiyle ölmüş ve buraya defnedilmişler. Yıl 1850-1851.  Burada da 22 şehidin mezarı bulunmaktadır.

     Saygılar sunarım.

     Mehmet Çanlı

     28.11.2017.